Kerken in Smallingerland.
De Nederlandse Hervormde kerk uit 1734.
Door zeer zwaar onweer en bliksem werd de kerk in 1734 getroffen.
Hij was zo zwaar beschadigd, zodat men besloot een nieuwe kerk te bouwen.
Op de tekening van Stellingwerf werd een middeleeuwse kerk afgebeeld.
Als dit de eerste kerk van Boornbergum is geweest, is niet bekend.
Wellicht heeft die kerk ook een middeleeuwse voorganger gehad?
De Tike heeft nooit een kerk gehad en viel kerkelijk onder Nijega.
De Veenhoop heeft nooit een kerk gehad en viel kerkelijk onder Boornbergum.
De Wilgen heeft nooit een kerk gehad en viel kerkelijk onder Boornbergum.
Kerk van Noorder Drachten, getekend door Bearn Lap in 1762.
De oude pastorie van Noorder Drachten, nabij de oude kerk van dat dorp.
Getekend door Bearn Lap in 1762.
De pastoor en later de dominee woonde in Noorder Drachten.
Deze pastorie werd omstreeks 1744 afgebroken en een nieuwe pastorie werd gebouwd tegenover de nieuwe kerk (die aan de Zuid Kade staat) aan de Noord Kade.
Thans ligt daar de doorbraak van de Kaden naar de Torenstraat. Die pastorie werd in het begin van de 20ste eeuw afgebroken.
In het begin van de 21ste eeuw werd een plan gemaakt door de gemeente Smallingerland om ter plaatse van deze pastorie een gedenksteen te plaatsen.
Helaas is tot dusver daarvan nog geen realisatie van gemaakt.
Alle benodigde informatie is aanwezig bij de afdeling Gemeentewerken en is samengesteld door Jene de Boer.
De Nederlands Hervormde kerk aan de Zuidkade uit 1743.
Deze verving de beide oude kerken van de Noorder- en Zuider Drachten.
Bouwmateriaal van de beide kerken werden ook gebruikt voor deze "nieuwe" kerk.
De voormalige Nederlands Hervormde kerk.
Deze kerk werd ca. 1850 gebouwd en rond 1970 door brand verwoest.
Daarna werd de kerk afgebroken, terplaatste staat nu een kleine klokkenstoel.
Goëngahuizen heeft nooit een kerk gehad en viel kerkelijk onder Boornbergum.
Houtigehage heeft nooit een kerk gehad en viel kerkelijk onder Noorder Drachten.
De 13de eeuwse Nederlands Hervormde kerk met klokkenstoel.
Op de tekening van Stellingwerf werd geen klokkenstoel afgebeeld.
Is deze dan later gebouwd? De kerk heeft nooit een toren gehad.
De Nederlandse Hervormde kerk.
De oude kerk werd omstreeks 1879 grondig verbouwd.
De oude kerk had geen toren, er werd toen een nieuwe toren aan de oostzijde gebouwd.
Bij de oude kerk stond een klokkenstoel, wanneer die werd afgebroken is niet bekend.
De oude kerk zou in het begin van de 16de eeuw zijn gebouwd, hij verving nog een oudere middeleeuwse kerk, waarvan geen gegevens bekend zijn.
Kerk van Opeinde, tekening van Stellingwerf uit 1722.
Deze kerk had een toren en een klokkenstoel.
De klokkenstoel staat er nog op het Opeinder kerkhof, waar ook de voormalige kerk heeft gestaan.
Op de tekening van Stellingwerf werd een middeleeuwse kerk afgebeeld.
Wellicht is de toren daarna vernieuwd?
Op de foto zien we een andere vorm van de toren.
Deze kerk werd in 1908 afgebroken.
En stond bij het Opeinder kerkhof.
Deze kerk is mogelijk een vervanger van een eerdere middeleeuwse kerk.
Zoals
veel plaatsen, is ook Opeinde in de middeleeuwen verplaatst van in de
nabijheid van de Hogeweg naar de plaats waar thans het kerkhof zich
bevindt.
Deze foto werd rond 1900 genomen en dus kort voor de afbraak.
Het is een zeer zeldzame foto, ook de klokkenstoel staat hierop.
De Nederlandse Hervormde kerk, gebouwd in 1908.
Deze nieuwe kerk werd schuin tegenover het kerkhof aan de andere kant van de Commissieweg gebouwd.
Wel werd veel materiaal van de oude kerk gebruikt voor dit "nieuwe" kerk, alsmede de preekstoel en toebehoren.
Het heeft een geheel andere "moderne"aanblik gekregen.
De 11de eeuwse Nederlandse Hervormde kerk.
De kerk is oorspronkelijk in de Romaanse bouwstijl gebouwd.
Daarna zijn diverse verbouwingen en mogelijk uitbreidingen geweest?
Dat deze kerk nog de oudst bewaarde kerk van Smallingerland is, blijkt ook het bouwmateriaal.
In de muren is ook tufsteen verwerkt, wat blijkt uit een ouderdom van zeker van voor 1150, toen men begon om meer kloostermoppen te gaan gebruiken.
Tufsteen was afkomstig uit het Duitse Eifelgebergte regio en werd via de Rijn en haar zijarmen naar Nederland vervoerd.
Naast deze tufsteen werd ook Bentheimer zandsteen gebruikt.
Nabij de ingang van der kerk ligt een sarkofaag die van deze zandsteen is gemaakt.
Overal vinden we zulke zandstenen sarkofagen, Smallingerland telt er meerdere.
Naast deze kerk moeten er ook vroege middeleeuwse kerken hebben gestaan in Kloesewier en bij het klooster in Smalle Ee.
Beiden zijn reeds allang verdwenen, het klooster werd in 1580 gesloopt.
Bij opgravingen van Kloesewier en Smalle Ee zijn ook resten van tufsteen en kloostermopen gevonden.
Zie verder bij opgravingen in onze gemeente.
De voormalige Gereformeerde Kerk van Oudega.
Thans zijn het beide Protestantse kerken.
De Nederlandse Hervormde kerk uit 1724.
Deze kerk werd in 1724 gebouwd in het gedeelte dat onder Achtkarspelen viel.
Er is geen Stellingwerf tekening van bekend.
Het dorp had geen eigen dorpsgebied.
Het viel onder drie gemeenten (Smallingerland, Achtkarspelen en Tietjerksteradeel).
En onder vier dorpen (Noorder Drachten, Opeinde, Harkema-Opeinde en Oostermeer).
De bevolking zal vanaf 1724 wel naar deze kerk zijn gegaan.
Voorheen was dat Noorder Drachten, Opeinde, Oostermeer en Drogeham.
Harkema-Opeinde had wel een eigen dorpsgebied, maar geen eigen kerk.
Men ging naar de kerk van Drogeham.
Zie ook de geschiedenisboeken van Rottevalle uit 1985 en 2010.
Smalle Ee heeft nooit een kerk gehad en viel kerkelijk onder Boornbergum.
Hoewel het klooster, dat in 1580 werd afgebroken, wel een kerk heeft gehad in de Middeleeuwen, zie hiervoor bij opgravingen.
Bronnen:
Foto's Klaas J. Bekkema. Copyright is van hem en mag zonder schriftelijke toestemming niet worden overgenomen.
Voor de Stellingwerf tekeningen ligt het copyright bij het Fries Museum.
In 2009 met toestemming kopieën gemaakt door de toenmalige conservator Gert Elzinga voor het gebruik van deze afbeeldingen op mijn website.
Tekeningen van Bearn Lap bevinden zich in zijn Drachtster kroniek en die mocht ik ook gebruiken voor deze website.
Jan Gelinde van Blom: "De opkomst van het Vlek Dragten", 1840.
Klaas J. Bekkema © febr. 2005/mei 2021.